Јапонизиран сапун

Во 1879 година, Проктер и Гембл продаваше свеќи. Ама, компанијата беше во длабока криза. Томас Алва Едисон ја измисли светилката, по што се чинеше дека свеќите станаа неупотребливи. Навистина, стравовите на Проктер и Гембл станаа реалност кога пазарот на свеќи значително опадна, бидејќи сега тие почнаа да се продаваат само за специјални пригоди. Изгледите на Проктер и Гембл станаа многу црни. Но, судбината си „поигра“ со компанијата и почна да ја извлекува од банкротот што веќе наѕираше. Еден заборавен работник во една мала фабрика во Чинчинати, заборавил да ја исклучи машината на којашто работел кога одел на пауза. Таа произвела многу пена исполнета со воздушни меури, која наместо да ја фрли, решил да ја претвори во сапун. Сапунот пловел. Така се родил сапунот “Ivory”, што подоцна стана еден од најголемите брендови и бестселери на Проктер и Гембл од тоа време.

Нова Европска криза нема. Во најмала рака, не се`уште. Но редица показатели укажуваат дека постојат некои „сиви“ зони поради кои не може да се каже дека кризата е далеку зад нас. Инфлацијата во еврозоната се сведе само на 0.3% во септември 2014, што е понатамошно намалување во однос на претходниот месец кога таа изнесуваше исто така занемарливи 0.4%. Една година порано, инфлацијата беше 1.1%. Судејќи според овој показател, веќе станува оправдан стравот дека ново значајно забавување на европската економија може да е пред прагот. Забавувањето на растот на цените, со сериозен ризик тој да се претвори во пад, всушност укажува на се`уште значајно потисната побарувачка, особено во периферните економии на еврозоната. Таму, и ризикот од потенцијалната појава на дефлација да ја зголеми реалната вредност на долгот е надвиснат. Тоа може да отвори и т.н. дефлациска спирала, односно состојба во која опаѓачките цени водат кон пониско производство, што потоа води до пониски цени и побарувачка што понатаму води кон пад на цените.

Покрај дефлациските притисоци, на Европскиот пазар постои недостиг од извесност за тоа во која насока ќе се движат приносите на обврзниците во периферните економии – Грција, Португалија, Шпанија, но и Словенија - , како за тоа кои се всушност ризиците сврзани со поседување на овие обврзници. Но, после компресирањето на приносите (по еден фамозен говор на Марио Драги во јули 2012), тие сега почнаа повторно да се зголемуваат, такашто предностите од држење на овие обврзници во пресрет на понатамошен пад се помалку очигледни, а ризиците и понатаму се кумулираат. Но, намалувањето на приносот од германската 10-годишна обврзница на под 1% го оправдува тврдењето на пазарните играчи дека Европа се` повеќе наликува на Јапонија, алудираќи на приносот на јапонските долгорочни обврзници.

Исто така е јасно дека неодамнешното лансирање на таргетираните долгорочни операции на рефинансирање од страна на Европската централна банка не ги даде очекуваните резултати. Овие обврзници може да ја зголемат потребната ликвидност во некои од периферните економии, и со тоа да го олеснат пристапот до кредитирањето, но тешко дека може да помогнат во борбата против дефлацијата.

Дека дефлацијата е голем ризик чие материјализирање е се` поизвесно во еврозоната укажуваат и неодамнешните податоци за БДП. Француската економија стагнираше, но она што носителите на политиките ги загрижува повеќе е секако Германската економија, кога се намали за 0.2% на квартално ниво, оставајќи ја само Шпанија со позитивен раст во овој квартал.

Но, навраќајќи се на јапонскиот случај, да не заборавиме дека падот на приносот на јапонските долгорочни обврзници беше воден од поставеноста на монетарната политика, односно од купувањето на големи износи од новите емисии од обврзници од страна на Банката на Јапонија. Спротивно на тоа, ЕЦБ не го прави тоа, па пазарниот сентимент претчувствува квантитативно олеснување. Оттука, по оваа основа, состојбата во еврозоната се разликува од онаа во Јапонија.

Но, постои еден друг аргумент, што неодамна го претстави Пол Кругман, според кој во целата оваа дискусија треба да се вклучи влијанието на демографските фактори, по што еврозоната ќе изгледа навистина јапонизирана. Според него, динамиката на популацијата што е дел од работната сила има големо влијание врз агрегатната побарувачка и, оттука, врз инфлацијата. На ова се надоврзуваат и некои економисти на ММФ, кои квантитативно покажуваат дека стареењето на населението може да изврши дефлациски притисоци, преку намалувањето на растот и паѓањето на цените на имотите. Дополнително, повозрасната генерација помалку штеди, што води кон реална апрецијација на валутата, бидејќи земјата ќе има потреба од странско штедење или од поврат на странските средства.

Се` на се`, очигледната материјализација на ризикот од дефлација прави голем притисок врз ЕЦБ да прибегне кон квантитативно олеснување, но кој ќе биде потегот што ќе го повлече ЕЦБ останува да видиме. Како и да е, како со Проктер и Гембл на почетокот од оваа колумна, на ЕЦБ ќе и биде потребна и и среќа и многу креативност, за да ја извади еврозоната од зоната на дефлацијата, која сега наѕира над целиот континент. Зошто пливачкиот сапун на Проктер и Гембл станал толку познат во тоа време? Во Чинчинати, луѓето се капеле во реката Охајо. Пливачкиот сапун никогаш не потонува, и следствено, не се губи.

Авторот е економски истражувач.